Jak wykorzystać oscyloskop w diagnostyce motocykli?

Raven Media – Maciej Blum
17.2.2020

Oscyloskop cyfrowy to narzędzie niezbyt popularne przy naprawie motocykli, skuterów czy quadów i – mimo ogromnych możliwości pomiarowych – niedoceniane. Jednym z głównych powodów tego stanu rzeczy jest wysoki stopień doświadczenia konieczny do obsługi tego urządzenia. Początek sezonu motocyklowego może jednak stać się doskonałą okazją, aby zapoznać się z oscyloskopem i rozszerzyć możliwości warsztatu o jego aktywne wykorzystanie.

Do przeprowadzenia sprawnej i szybkiej diagnostyki motocykla w obszarze układów elektronicznych w większości przypadków wystarcza umiejętne posługiwanie się właściwym testerem diagnostycznym. Jednak obserwowany w ciągu ostatniej dekady wyraźny wzrost stopnia skomplikowania układów sterujących pracą silnika motocyklowego powoduje, że odczyt zarejestrowanych kodów błędów pozwala jedynie na ukierunkowanie procesu poszukiwania usterek. Aby sprawdzić dokładnie przebiegi sygnałów podzespołów elektronicznych (czujników, elementów wykonawczych), które mogą być potencjalnie uszkodzone, należy zastosować oscyloskop. Jego właściwe wykorzystanie wraz z odpowiednią strategią poszukiwania usterek gwarantuje skuteczne usunięcie przyczyny awarii.

Kluczowym czynnikiem przy pracy z wykorzystaniem oscyloskopu jest właściwa interpretacja przebiegów zmierzonych nim sygnałów. Oczywiście analiza oscylogramów wymaga dużego doświadczenia.Poza tym warto budować własną bazę danych zawierającą przebiegi wzorcowe. Archiwizacja przebiegów pozwala na ich porównanie, co umożliwia szybkie określenie, czy diagnozowany podzespół jest sprawny, czy uszkodzony. Opcjonalnie możemy również skorzystać z gotowych baz danych zawierających przykładowe oscylogramy, lecz dostęp to tego typu bibliotek może być objęty abonamentem. Decydujący wpływ ma również specyfikacja używanego oscyloskopu: liczba kanałów próbkowania, bufor pamięci, szybkość rejestracji danych i rozdzielczość pomiarowa. Przy zakupie warto kierować się regułą, że w ślad za wysoką jakością idzie też wyższa cena, ale gwarantuje to, że sygnały zmierzone takim sprzętem będą cechowały się wysokim poziomem dokładności. Warto również zauważyć, że zastosowanie oscyloskopu przynosi nie tylko korzyści płynące z wydajnej diagnostyki, ale również sporą oszczędność czasu przy testach silnika czy ocenie pracy jego podzespołów.

Test kompresji względnej polegającej na porównaniu sprawności poszczególnych cylindrów silnika w krótkim czasie dostarcza informacji, czy na przykład zarejestrowany kod błędu świadczący o wypadaniu zapłonu na danym cylindrze jest związany ze spadkiem sprawności tego cylindra (utratą szczelności). Samo przeprowadzenie testu kompresji względnej ogranicza się do podłączenia cęgów prądowych do przewodu zasilającego rozrusznik i obracania wału korbowego (bez możliwości uruchomienia silnika) przez kilka sekund, by umożliwić ocenę wartości prądu przepływającego przez rozrusznik. Bardziej zaawansowane oscyloskopy zintegrowane z testerem mają układy elektroniczne mogące przetworzyć pomiar i przedstawić jego wyniki w formie graficznej (ilustracja 1). Choć test kompresji względnej nie zastąpi bezpośredniego pomiaru ciśnienia sprężania, jego przeprowadzenie dostarczy diagnoście podstawowych informacji o sprawności poszczególnych cylindrów bez konieczności demontowania wielu elementów motocykla.

Kolejnym przykładem pomiarów z użyciem oscyloskopu jest badanie napięcia i prądu generowanego przez alternator. Szczegółowa analiza tętnień napięcia umożliwia wstępne zweryfikowanie stanu diod prostowniczych i  połączeń z uzwojeniem stojana.

Z kolei przestudiowanie krzywej prądu płynącego z alternatora przy uwzględnieniu charakterystyki jego pracy pozwala ocenić sprawność obwodów wysokoprądowych. Te dwa kluczowe pomiary alternatora mogą rozwiać szereg wątpliwości co do jego potencjalnego demontażu, który jest w motocyklu pracochłonny i wymaga szeregu czynności związanych z uszczelnieniem wymontowanych pokryw.

Następnym praktycznym wykorzystaniem oscyloskopu w diagnostyce motocykla jest analiza pracy potencjometru położenia przepustnicy, zwanego w skrócie sensorem TPS (Throttle Position Sensor). Czujnik TPS jest odpowiedzialny za przesyłanie danych o kącie otwarcia przepustnic oraz szybkości, z jaką są one otwierane. Rola tego sensora nabiera priorytetowego znaczenia właśnie w motocyklu, gdzie wymagane jest niezwykle dokładne i szybkie sterowanie przepustnicą za pośrednictwem manetki gazu. Podłączenie sondy oscyloskopowej do sygnału z czujnika TPS i śledzenie krzywej zmian napięcia w przebiegu czasu przy różnych obrotach manetki gazu doskonale obrazuje istotę jego pracy. Krzywa napięcia powinna rysować się przebiegiem o łagodnym charakterze, bez wyraźnych zakłóceń czy szumów (ilustracja 2). Zwykle uszkodzenie czujnika TPS objawia się oscylogramem przedstawionym na ilustracji 3, na którym wyraźnie widać, że krzywa ma liczne przerwy, co może być spowodowane przetarciem ścieżki potencjometru, w wyniku czego reakcja na otwarcie przepustnicy jest mało precyzyjna. Krzywa napięcia powinna narastać liniowo wraz ze zwiększaniem się stopnia otwarcia przepustnicy, bez nagłych spadków napięcia. Wszelkie anomalia przebiegu świadczą zazwyczaj o uszkodzeniu sensora TPS.

Bardziej zaawansowane pomiary oscyloskopowe pozwalają na ocenę zgodności faz rozrządu, a w niektórych przypadkach nawet na obserwację zużycia łańcucha napędu rozrządu. W takim wariancie diagnostycznym analiza sygnałów z sond oscyloskopowych polega na porównaniu wzajemnych przebiegów z czujnika wału korbowego wraz z sygnałem z czujnika wałka rozrządu. W przypadku wyeksploatowanego łańcucha napędu rozrządu podczas nagłego zwiększania prędkości obrotowej silnika widoczne jest typowe wzajemne „rozchodzenie” się punktu synchronizacji wałków (spowodowane zużyciem łańcucha). Podczas obserwacji oscylogramów wału korbowego i wałka rozrządu możliwa staje się również ocena sytuacji, w której doszło do wcześniejszego przeskoczenia łańcucha napędu rozrządu.

Także oscyloskopowe badania układu zapłonowego przynoszą szereg ciekawych analiz: sygnały płynące z uzwojenia pierwotnego lub wtórnego cewki zapłonowej to doskonałe studium kondycji motocyklowego systemu zapłonowego. Doświadczony mechanik, analizując krzywe przebiegu napięcia pierwotnego i wtórnego cewki, jest w stanie wstępnie ustalić przyczynę braku zapłonu w danym cylindrze. Powyższe przykłady zastosowania oscyloskopu w diagnostyce motocykla powinny zachęcić do zainteresowania się tym nieprzeciętnym narzędziem pomiarowym.

O Autorze

Tagi artykułu

Chcesz otrzymać nasze czasopismo?

Zamów prenumeratę

Najbliższe wydarzenia